Yalancılar için kötü haber: Bilim adamları etik ve etkili bir yalan tespit yöntemi keşfetti
Bir çok insan yalan söyler hatta her insan yalan söyler bile denebilir. Çoğu zaman ise onlara farklı farklı renkler ile betimleyerek önem sırasında bile koyarız. Beyaz yalanlar gibi. Çoğu zaman önemsiz olsalar bile bir başka şekilde Önemli ve daha ciddi de olabilir…Toplumsal perspektiften bakıldığında ise aldatma gibi ve ceza adaletinin gerektiği durumlarda ise bu yalanlar göz ardı edilemeyecek kadar önemli hale gelir. Bu yüzden tespit edilmesi önem arz edebilir.
Yalan tespit edilmesi en zor şeylerden birisi olabilir ancak bugüne kadar farklı tekniklerle bunun için çalışmalara yapıldı ve sonuç hala tespiti en zor şeylerden birisi. Dünya da kabul görmüş ve kaygı düzeyini referans alarak çalışan yalan makineleri – yalan dedektörleri ise teorik olarak zayıf ve güvenilirliği şüpheli olarak kabul ediliyor. Gümrük memurlarının sorgularında olduğu gibi suçlu olmadan dahi bir çok kişinin endişelenmesi mümkün…
Peki yeni çözümler var mı? derseniz yeni çalışmalar var..
Mülakat tekniğine ve psikolojik manipülasyona dayalı yalancıları tespit etmek için, Journal of Applied Research in Memory and Cognition’da yayınlanan sonuçlarla yeni bir yaklaşım geliştirildi.
Bu yeni tekniğe göre; giderek daha fazla araştırılan ve geliştirilen yeni nesil bilişsel tabanlı yalan algılama yöntemleri bir işin bir parçası. Bu yeni yaklaşım, görüşmeler sırasında hakikat anlatıcılarının benimsediği zihinsel ve stratejik süreçlerin yalancılardan önemli ölçüde farklı olduğunu varsaymaktadır. Belirli teknikler kullanılarak, bu farklılıklar güçlendirilebilerek ve yalan tespit edilebilir.
Bu yaklaşıma Asimetrik Bilgi Yönetimi (AIM) tekniği adı veriliyor. Özünde, ayrıntılı bilgi sağlayarak şüphelilere masumiyetlerini veya suçluluklarını araştırmacılara göstermeleri için açık bir yol sağlamak üzere tasarlanmış bir sistem. Küçük ayrıntılar adli soruşturmaların can damarı ve araştırmacılara kontrol etmeleri için gerçekler ve sorgulayacak tanıklar sağlayabilir. Daha da önemlisi, daha uzun, daha ayrıntılı ifadeler genellikle bir aldatmaca için kısa ifadelerden daha fazla ipucu içeriyor.
Esasen, AIM yöntemi şüphelileri bu gerçekler hakkında bilgilendirmeyi içerir. Özellikle görüşmeciler; görüşülen kişilere, ilgilenilen olay hakkında daha uzun, daha ayrıntılı ifadeler verirlerse, araştırmacının doğruyu mu yoksa yalan mı söylediğini daha iyi tespit imkanı sunabilir.
Elbette doğruyu söyleyenler için bu iyi bir haber. Yalancılar için biraz daha kötü haber….
Araştırma sonuçlarına göre; şüphelilere ilgili talimatlar verildiğinde, doğruyu söyleyip söylemediklerine bağlı olarak farklı davrandıklarını gösteriyor. Doğruyu anlatanlar doğal olarak masumiyetlerini göstermeye daha fazla çalışır ve yine talimatlara uygun olarak daha fazla ayrıntılı bilgiler verebilir.
Yalancılar ise suçlarını gizlemek için daha fazla yanal söylemek zorunda kalır. Bu sayede, AIM talimatlarına yanıt olarak bilgileri stratejik olarak saklama olasılıklarının daha yüksek olduğu anlamına gelir. Buradaki (tamamen doğru) varsayımları, daha fazla bilgi sağlamanın, araştırmacının yalanlarını tespit etmesini kolaylaştıracağını gösteriyor.
AIM tekniğinin adını aldığı yalancılardan ve doğruyu söyleyenlerden gelen tepkilerdeki bu asimetri, iki sonuca işaret ediyor. AIM talimatlarını kullanırken, araştırmacıya çok sayıda ayrıntılı bilgi veren potansiyel bir şüpheli sunulursa, muhtemelen doğruyu söylüyor olacaktır. Bunun aksine, potansiyel şüpheli yalan söylüyorsa, o zaman araştırmacıya tipik olarak daha kısa ifadeler sunulacaktır.
Yapılan deneylerdeki sonuçlara göre ise AIM tekniği ile yüzde 48 olan doğruyu bulma oranlarının yüzde 81’e kadar yükseltilebildiği görüldü. Doğruyu söyleyenler muhtemelen konu ile ilintili daha fazla bilgiler verebilirken, yalancılar daha kısa cevaplar verdi…
Sonuçta yeni teknik, doğruyu söyleyenler ile yalancılar arasındaki sözlü farklılıkları tespit edebilme konusunda daha da doğru hale gelebilir.
Her iki durumda da yeni yöntem görüşme için etik, suçlayıcı olmayan ve bilgi toplama yaklaşımından ibaret. AIM talimatlarının anlaşılması, uygulanması kolay ve umut verici görünebilir. Yalan makinesine yeni alternatif AIM tekniği olabilir.
